Yalnızlığa ‘robot eş’ tahlili korkutuyor!
Dijital çağda insan bağlantıları alarm veriyor!
Modern ömrün dayattığı kişiselleşme ve yalnızlık, teknoloji şirketlerini “dijiseksüelite” olarak isimlendirilen, yapay zeka takviyeli “robot-eş” yahut “robot-partner” üzere tahliller üretmeye yöneltiyor.
Teknolojinin süratle gelişmesiyle birlikte robotların aile hayatında “eş” pozisyonuna gelmesi olasılığının hem aile kurumu hem de insanlık için önemli tasalara yol açtığını vurgulayan Prof. Dr. Ebulfez Süleymanlı, “Bu çeşit birlikteliklerde insan nüfusunun artış süreci nasıl gerçekleşecek? Yoksa robot çocuklar mı imal edilecek? Demografik, etik ve toplumsal açılardan büyük riskler barındıran bu olgu, günümüzde türel, dini ve felsefi tartışmaların odağı haline gelmiştir.” dedi.
Üsküdar Üniversitesi Sosyoloji Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ebulfez Süleymanlı, bayan eş robotların satışa sunulmasının gerisindeki nedenleri kıymetlendirdi.
Kronik yalnızlık, bireylerin ruh sıhhatini olumsuz etkileyen yaygın bir sorun
Günümüzde bireyler ortasında giderek artan kronik yalnızlığın teknoloji odaklı yeni tahlilleri de beraberinde getirdiğini söz eden Prof. Dr. Ebulfez Süleymanlı, “Bilimsel literatürde ‘dijiseksüelite’ olarak isimlendirilen ve yapay zeka dayanaklı ‘robot-eş’ yahut ‘robot-partner’ kavramına olan ilginin artışı, bu durumun en somut göstergelerinden biri. Çağdaş ömür, bireyleri giderek daha bağımsız hale getirirken aile bağlarının zayıflaması, sanal bağlantı uygulamalarının günlük etkileşimi şekillendirmesi ve süratli ömür temposunun bireyselleşmeyi teşvik etmesi, toplumsal temasların azalmasına yol açıyor. Bunun bir sonucu olarak kronik yalnızlık, bireylerin ruh sıhhatini olumsuz etkileyen yaygın bir sorun haline geliyor.” dedi.
Tek başına hayat cazip hale geldi
Evlilik ve aile kurumuna yönelik toplumsal normlardaki değişim, “solo yaşam” (tek başına yaşam) modelinin daha cazip hale gelmesi ve bağlantı meselelerinin, bireylerin evlenmesini zorlaştırdığını anlatan Prof. Dr. Ebulfez Süleymanlı, şöyle devam etti:
“Bu faktörler, yalnız yaşayan bireylerin sayısının artmasına ve tek kişilik hanelerin yaygınlaşmasına neden oluyor. Bu durum, insanın tabiatında bulunan toplumsal bağ kurma muhtaçlığını ortadan kaldırmıyor. Bilakis, bireyler yalnızlık hissini gidermek için teknoloji şirketlerinin sunduğu yapay zeka takviyeli robot partnerlere yönelmeye başlıyor. Yapılan araştırmalar ve bu tıp birliktelik yaşayan şahısların tecrübeleri, bu eğilimin temel nedeninin yalnızlık hissinden kurtulma dileği olduğunu gösteriyor. Teknoloji şirketleri ise bu ilgiye kayıtsız kalmayarak, daha insansı ve gelişmiş yapay zeka tabanlı robotlar üretmeye devam ediyor. Sesli karşılık sistemleri, duygusal etkileşim özellikleri ve fizikî gerçekçiliğin artırıldığı bu robotlar, giderek daha fazla bireyin ilgisini çekiyor. Bu gelişmeler, insan alakalarının geleceği konusunda tartışmaları da beraberinde getiriyor.”
İnsansı “eş-robot”lar sahibinin her isteğini yerine getiriyor
Teknoloji şirketlerinin sunmuş olduğu rasyonel düşünme süreçlerini taklit eden yapay zeka tabanlı insansı “eş-robot”ların, insanın his, bedel ve ruh hallerini de taklit etmeye yönelmesi ile kullanıcıların duygusal bağ kurma eğilimini artıran, hatta aşık olma noktasına kadar varan niteliklere sahip olduklarının gözlendiğini kaydeden Prof. Dr. Ebulfez Süleymanlı, “Hatta yapılan araştırmalarda, bireylerin sohbet sırasında daha az hassas insanlara kıyasla bu robotlarla daha güçlü bir duygusal bağ hissettiklerini göstermektedir. Öte yandan çok uzun ve ağır çalışma günleri, yapay bile olsa çağdaş bireyi rahatsız etmeyen, itaatkar ve devamlı tıpkı yaşta kalan bir ‘eş-partner’ istemesine neden olabilmektedir. ‘Robot-eş’ sizinle tartışmıyor, müzik söylemek, cinsel muhtaçlıkları karşılamak, rastgele bir soruyu cevaplamak, gerektiğinde susmak üzere neredeyse sahibinin her isteğini yerine getirebiliyor. Hiçbir vakit hasta olmuyor ve problemleriyle ‘yük’ oluşturmuyor. Yapay zeka ile bağlantı, beşerlerle bağlantının bilakis her vakit kolay, keyifli ve görece daha rahat olabilmektedir.” halinde konuştu.
İnsansı robotlar bir ailenin toplum faydasına yaptığı şeylerden uzak…
Ancak tüm bu avantaj üzere görünen özelliklerine karşın “eş-robotlar”ın nörofizyolojik ve sosyo-kültürel etkenlerden ötürü insanların sunabileceği duygusal etkileşimin yerini tutmalarının pek mümkün görünmediğini de lisana getiren Prof. Dr. Ebulfez Süleymanlı, “Nörofizyolojik özelliklerden bahsedecek olursak, insan beyninde aile ve başka beşerlerle etkileşimle ilgili temel gereksinimlerden sorumlu merkezler bulunmaktadır. Bunlar cinsel davranışlar, annelik içgüdüsü, ebeveyn-çocuk davranışı ve duygusal etkileşimle ilgili gereksinimlerdir. Yapay zeka temelli insansı robotlar bu davranış programlarına fakat kısmen karşılık verebilir. Sosyo-kültürel özelliklere gelince, yani bir ailenin toplum faydasına yaptığı şeyler – çocuk doğurmak, onları eğitmek, onları ahlaki normlara uygun bir biçimde yetiştirmek ve aile içinde birbirlerine takviye olmak (hem duygusal hem de ekonomik), bugün insansı robotların birçok istikametiyle başa çıkamayacak özelliklerdir.” sözünde bulundu.
Şirketlerin maksat kitlesi yalnızlar
Bu robotları tasarlayan şirketlerin gaye kitlesinin tüm yaşlardan olan yalnız bireyler olduğunu belirten Prof. Dr. Ebulfez Süleymanlı, “Fakat orta yaş ve gençlerin bu cins birlikteliklere daha eğilimli olduğunu göz önünde bulunduran teknoloji şirketleri bu yaş kümelerinin zevkleri üzerine dizaynlarını geliştiriyorlar.” dedi.
Robotların aile hayatında “eş” pozisyonuna gelmesi telaş verici
Teknolojinin süratle gelişmesiyle birlikte robotların aile ömründe “eş” pozisyonuna gelmesi olasılığının hem aile kurumu hem de insanlık için önemli telaşlara yol açtığını vurgulayan Prof. Dr. Ebulfez Süleymanlı, şunları kaydetti:
“En kolayından bu tıp birlikteliklerde insan nüfusunun artış süreci nasıl gerçekleşecek? Yoksa robot çocuklar mı imal edilecek? Demografik, etik ve toplumsal açılardan büyük riskler barındıran bu olgu, günümüzde hukuksal, dini ve felsefi tartışmaların odağı haline gelmiştir. Bu tartışmaların büyük bir kısmı, robotların insan bağlarında eksik kalacağı istikametler üzerine ağırlaşmaktadır. Lakin bu bile, insanın kendisini üstün ve ayrıcalıklı görme eğiliminin bir göstergesidir. Şu ana kadar yaygın görüş, robot partnerlerin kullanıcıları tarafından denetim edilen, istismar edilebilen ve her vakit ikincil pozisyonda kalacak varlıklar olduğudur. Meğer tarih, istismar edilenlerin vakitle güçlenerek istismar eden pozisyonuna geçebileceğini göstermektedir.”
İnsanlarda akıllı aygıtlar ruhsal bir bağımlılığa dönüştü
Benzer bir dönüşümü, sıradan objeler olarak hayatımıza giren bilgisayarlar ve akıllı telefonlar üzerinden gözlemlenebileceğine dikkat çeken Prof. Dr. Ebulfez Süleymanlı, “Bugün, bu aygıtlar olmadan yaşamak neredeyse imkânsız hale gelmiş, insanlarda akıllı aygıtlardan uzak kalma korkusu gelişmiş ve hatta bu durum ruhsal bir bağımlılığa dönüşmüştür. Yakın gelecekte, robotlara zihinsel olarak bağımlı hale gelen bireylerin artması mümkünlüğü göz arkası edilemez. Bunun yanı sıra, robotların kullanımıyla ortaya çıkacak güvenlik ve zımnilik meseleleri da önemli bir korku kaynağıdır. Ferdî dataların korunması, mahremiyetin ihlal edilmemesi ve robotların topladığı bilgilerin makus emellerle kullanılmaması için hangi tedbirler alınacaktır? Bu sorular şimdi net bir cevap bulmuş değil.” diye konuştu.
Aile hatta insanlığın geleceği tehdit altında
Aile ve evlilik kurumunun, hatta insanlığın geleceğini tehdit eden bu tıp eğilimlere karşı tedbir almanın son derece değerli olduğunu kaydeden Prof. Dr. Ebulfez Süleymanlı, “Bu bağlamda, toplumbilimciler, devlet kurumları ve sivil toplum kuruluşlarının iş birliği yaparak aileyi destekleyici ve kollayıcı siyasetler geliştirmesi gerekmektedir. Lakin bu sayede, teknolojinin insanlık için bir tehdit değil, yarar sağlayan bir araç olarak kullanılması sağlanabilir.” formunda kelamlarını tamamladı.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
