Dizlerde gelişen ön çapraz bağ yaralanmaları atlet hastalığı olarak bilinse de aslında çabucak herkeste görülebiliyor. Kayak yaparken yahut karda yürürken kayıp düşmek, kış aylarında ön çapraz bağ yaralanmalarının yaygın nedenleri ortasında yer alıyor.
Tedavi edilmeyen ön çapraz bağ yaralanmalarında güzelleşme potansiyeli yok denecek kadar az! Fakat bağ uyluk kemiğine tutunduğu taraftan kopmuş ve farklı bir anatomik bölgeye, sıklıkla art çapraz bağın üzerine gevşek bir biçimde tutunmuş ise “yalancı iyileşme” yaşanabiliyor. Acıbadem Kartal Hastanesi Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Doç. Dr. Selim Ergün, dolayısıyla “Dizimdeki ağrım geçti, iyileştim” kanısına kapılıp doktora başvurmakta gecikilmemesi ikazında bulunarak, “Ameliyatla ziyan gören tüm yapıların onarılmadığı, ön çapraz bağın rekonstrükte edilmediği hastalarda eklem kıkırdağında aşınma devam eder ve hastanın hareket kabiliyetini kısıtlamasının yanı sıra menisküsün de ziyan görmesini ve eklemde artrozu, yani kireçlenmeyi tetikleyebilir. Bu nedenle dizde ağrı ve şişlik dinse bile kesinlikle doktor muayenesinden geçilmelidir” diyor. Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Doç. Dr. Selim Ergün, günümüzde ön çapraz bağ yaralanmalarında “artroskopik cerrahi” tekniğinden son derece başarılı sonuçlar alındığını belirterek, “Hastalar iki hafta sonra değneksiz yürüyebilir, dizlerini bükerek oturabilirler. Kâfi ki doktora başvurulmakta gecikilmesin” diyor.
Dizlerde adeta kalkan vazifesi üstleniyor
Ön çapraz bağ; diz ekleminin içinde yer alan, kaval (Tibia) kemiği ile uyluk (Femur) kemiğini birbirine eklem içinden bağlayan, yaklaşık 4 cm uzunluğunda sabit bir yapıdır. Doç. Dr. Selim Ergün, bu bağın dizin stabilitesini sağlamakla vazifeli olduğunu belirterek, “Dönme ve kayma hareketlerine karşı diz eklemini korumak, uyluk ve kaval kemiklerinin birbirlerinden uzaklaşmasını, bilhassa kaval kemiğinin öne yer değiştirmesini ve içe dönmesini önlemek üzere kıymetli fonksiyona sahip. Fakat tüm bunları tek başına yapamaz; menisküsler, art çapraz bağ ve yan bağlar da bu stabiliteye büyük katkı sağlar” diyor.
Bu yanılgılar dizde travmaya yol açabiliyor!
Ön çapraz bağ yaralanması, yani kopması sıklıkla burkulmanın meydana geldiği temassız yaralanmalar sonucunda yahut temaslı sporlarda dize alınan bir darbeyle gerçekleşiyor. Örneğin, basketbol yahut futbol üzere sporlarda ani dönüş yapmak yahut istikamet değiştirmek, koşarken ansızın durmak ya da zıpladıktan sonra yere tek ayak üzerine düşmek nedeniyle gelişebiliyor. Travmada oluşan gücün büyüklüğü, uyluk ve kaval kemiklerini bir ortada tutmaya çalışan ön çapraz bağın dayanabileceği güçten fazla olduğunda bağda kopma meydana geliyor.
Sporcu hastalığı olarak biliniyor, ancak…
Ön çapraz bağ yaralanması, tekrarlayan hareketlerin kümülatif sonucu olarak değil, tek ve güçlü bir travmada, çoğunlukla da spor yaparken oluşuyor. Fakat spor dışında, merdivenlerden inerken yahut kaygan yüzeylerde düşmeye ya da araç dışı trafik kazalarına bağlı da gelişebiliyor. Bilhassa bayanlarda, mesken kazaları üzere düşük güçlü yaralanmalar nedeniyle de ön çapraz bağ yaralanmaları oluşabiliyor.
Bölgesel ağrı ve şişlik en tipik belirtileri!
Ön çapraz bağ yaralanmasında, travmanın çabucak akabinde, diz bölgesinde ağır bir ağrı ve şişme meydana geliyor, travma esnasında gürültülü bir kopma sesi duyulabiliyor. Ağrı ve şişlik birinci 24 saatte ağırlaşıyor. Hasta ayağının üzerine basmakta ve şişlik nedeniyle dizini tam bükmekte zorlanıyor. İlerleyen günlerde bu problemler azalıyor; şişlik indikçe hasta dizini daha rahat bükebilir hale geliyor. Lakin bu defa de dizde boşluk hissi ve güvensizlik beliriyor. Boşluk hissi, bilhassa hasta merdivenden inerken yahut adım istikametini değiştirirken yaşanıyor.
Tedavi için doktora başvurmakta gecikmeyin!
Ön çapraz bağ yaralanmalarında erken teşhis ve tedavi son derece değerli. Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Doç. Dr. Selim Ergün, travma sonrasında oluşan ağrı ve şişlik vakitle azalsa da tedavide gecikildiğinde dizin eski sıhhatine tam manasıyla geri dönemediğine işaret ederek “Gün içerisinde yaşanan boşluk hissi, başka bir deyişle dizin gidip gelmesi hastayı rahatsız ve huzursuz eder. Zira hastanın yaşadığı her boşluk hissinde dizde ağrı da oluşur. Bu boşluk hissi ve ağrının tekrar olacağının yol açtığı tedirginlik hastada korumacılığı, dizine güvenmemeyi ve istediği sporu yapamamayı da beraberinde getirir. Çok daha değerlisi, tedavi edilmeyen bağ yaralanması menisküs ile kıkırdak yaralanmalarına ve eklemde artroz, yani kireçlenmeye neden olabilir” diyor.
Artroskopik metotla tedavi ediliyor
Ameliyat olmak istemeyen yahut dizindeki boşluk hissi rahatsız edici seviyede olmayan hastalara yönelik çeşitli güçlendirme idmanları planlanarak işlevsel stabilite arttırılabiliyor. Fakat ön çapraz bağ kopmalarına kesin tahlil ameliyat ile sağlanabiliyor. Ön çapraz bağ kopmalarının cerrahi tedavisi “artroskopik” usulle, yani eklem içinin endoskopik bir kamera ile görüntülenmesiyle yapılıyor. Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Doç. Dr. Selim Ergün, ameliyatla çoklukla dizde yeni bir bağ yapıldığını, kimi durumlarda ise yırtığın rekonstrükte edildiğini belirterek, “Hastaların büyük çoğunluğunda kopan bağ lifleri saçaklanmış bir yapıda oldukları için dikilemezler. Bu nedenle özgün çapraz bağı taklit eden yeni bir bağ yapılır. Bu yeni bağ için sıklıkla hastanın dizinde yahut ayak bileğinde yer alan tendonlar kullanılır. Kimi durumlarda kadavradan alınan greftler de tercih edilebilir. Bu tendonlar, alınan bölgede hastanın fark edebileceği bir eksikliğe yol açmazlar” diyor. Ön çapraz bağın koptuğu yaralanmalara çoğunlukla menisküs ve/veya yan bağların kopması üzere meselelerin da sıklıkla eşlik ettiğini belirten Doç. Dr. Selim Ergün, “Cerrahi tedaviden faal sonuç alınabilmesi için bu yaralanmalara sıklıkla birebir cerrahide müdahale gerekmektedir” diyor.
Ameliyatın sonuçları yüz güldürüyor!
Alınan tendonun uygun kalınlık sağlanana kadar çeşitli tekniklerle katlandığını anlatan Doç. Dr. Selim Ergün, “Uygun kalınlık sağlandığında hazırlık tamamlanmış olur. Artroskopik olarak, eklem içinde, uyluk ve kaval kemikleri üzerinde, özgün bağın yapışma alanlarına tüneller açılır ve tendondan hazırlanmış yeni bağ bu tünellerden geçirilerek kemiklere sabitlenir” bilgisini veriyor. Günümüzde artroskopik cerrahi teknikle tedaviden son derece başarılı sonuçlar alındığını tabir eden Doç. Dr. Selim Ergün, nadiren de olsa, bağın saçaklanmadan, bütünlüğünü koruyarak ve kemikten sıyrılarak koptuğu hastalarda ön çapraz bağ tamirinin de kelam konusu olabildiğini söylüyor.
Spora dönüş için ivedi etmeyin!
Hastaların ameliyatın sonraki günü hastaneden taburcu olduklarını belirten Doç. Dr. Selim Ergün, “Ameliyat sonrasında birinci 2 haftalık müddette mobilize olmak için kol değneklerinin kullanılması, şişliğin dinmesi için istirahat edilmesi ve soğuk uygulama yapılması gerekmektedir. Hastalar bu sürecin sonunda artık değneksiz yürüyebilir, dizlerini bükerek oturabilirler” diyor. Doç. Dr. Selim Ergün, ameliyat sonrasında rehabilitasyon ve spora dönüş evresinin çok kıymetli olduğuna işaret ederek, “Bu evrede katiyetle tez edilmemeli, mühlet ve kas gücü açısından taban düzeye ulaşmadan ve tabibe danışılmadan rekabetçi sporlara dönüş yapılmamalıdır. Aksi halde yeniden kopma meydana gelebilir“ ihtarında bulunuyor.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
